12
Мар

Интервју со Ласко Џуровски графички дизајнер и типограф

Според Џуровски, буквите се нешто повеќе од средство за комуникација. Тие се материјални докази кои ја чуваат науката, мудроста, радоста, тагата и вечноста (на еден народ). Фонтовите, како средство за запишување на зборовите, се клучни во овој процес. Ваквата посветеност на Џуровски кон креирањето на кирилични фонтови го прави важен актер во промовирањето и одржувањето на културното богатство на македонскиот јазик и писменост. Ласко Џуровски, реномиран типограф, не само што се фокусира на техничките аспекти на креирањето на фонтови, туку ја истражува и оригиналната конструкција на буквите (во случајот на фонтот Рацин) инспирирана од ракописите на Кочо Рацин. Тој открива дека начинот на пишување на Рацин не само што ги одразува техничките аспекти, туку и моменталната емоционална состојба на авторот.

Декорама: Господине Џуровски, ви благодариме што прифативте да ни кажете нешто за вашата работа. Како истакнат графички дизајнер и типограф, познато е вашето влијание врз македонските кирилични фонтови. Дали би можеле да споделите ваше размислување за еволуцијата на македонската кирилица и како го сфаќате нејзиното значење во денешниот дизајн пејзаж/ како ја замислувате нејзината улога во глобалната дизајнерска заедница?

Л.Џ. Еволуцијата на македонската кирилица е наша насушна потреба, дигиталната технологија веќе одамна завладеа во сите сфери на животот, во работата и во типографијата во чиј домен спаѓа македонската кирилица. Неа ја гледам како неизоставен член на светското културно богатство, рамноправна со сите светски писма. Македонската кирилица му нуди на светот перфектна едноставност и компатибилност со нашиот, македонски јазик, презентирана преку правилото „Секој глас – една буква“, што ја чини една од најпрактичните типографски решенија во светски рамки. Таа испишува неизбришливи траги во „дизајн пејсажот“ на македонската културна сфера кои остануваат во вечноста да сведочат за постоењето на нашиот народ и нација како рамноправен значаен дел од светската културна ризница.

Декорама: Во некои претходни разговори/интервјуа изразивте загриженост за маргинализацијата на македонската кирилица. Дали би можеле да навлезете подлабоко во ова прашање и да разговарате за потенцијалните стратегии за да се обезбеди нејзино препознавање и ценење во пошироки размери?

Л.Џ. За жал, македонската кирилица во рамките на нашата држава не го добива заслуженото внимание, особено од државните институции кои се најповикани да го промовираат и унапредуваат нашето кирилично писмо во сферата на дигиталната технологија. Воопшто не се вложува во дигитализација на нашето културно богатство во сферата на типографијата, иако поседуваме бројни пишани документи и артефакти кои многу јасно кажуваат кои сме ние, како сме опстојувале низ вековите, но, праќаат и порака да помогнеме да го фатат чекорот со останатите светски нации кои своите писма ги ставаат на заслужениот пиедестал во културното наследство градејќи многу јасна визија за нивниот развој во иднината. Кај нас тоа отсуствува. Потенцијално решение на овој проблем гледам во радикална промена на односот од институциите кон македонската кирилица со акцент на нејзиното вклопување во дигиталната технологија. Според мене, еден од начините да се амортизира проблемот би бил доколку Државата и соодветните институции понудат преку нивните веб страници пакет на македонски кирилични фонтови со основните типографски стилови кои ќе ги содржат автентичните и уникатни македонски кирилични букви, во современи дигитални типографски формати. Тој типографски пакет би можел да го преземе секој кој е заинтересиран да употребува автентична македонска кирилица, без опасност од грешки и употреба на лажни македонски кирилични фонтови кои ги има премногу на интернет.

Декорама: Кој е најголемиот предизвик при изработка на еден фонт, како изгледа процесот?

Л.Џ. Оригиналноста. Во типографијата се дизајнирани милиони фонтови и една од најтешките работи е да се биде оригинален. Многу од буквите, било да се работи за латинични или кирилични се конструирани на ист начин, со користење на исти геометриски форми. Но, тука големо влијание има токму јазикот кој го пишуваме со фонтот, типографијата е всушност визуелизација на она што го зборуваме, оригиналноста извира од таа кохезија, не може едното без другото, јазикот и писмото се како сонцето и месечината, перфектни љубовници кои не можат да егзистираат еден без друг. Процесот на создавање фонт е една од најтешките дисциплини во графичкиот дизајн, бара апсолутно познавање на геометриските форми и нивно беспрекорно комбинирање кое влева живот на буквите. Крајна цел на создавањето фонт е креирање букви кои беспрекорно ќе функционираат заедно, а не секоја посебно. Тој процес може да трае со години, би го посочил примерот со мојата фонт фамилија „Клон“ на која работам околу 10 години, до сега „Клон“ содржи 98 различни стилови, и, се развива и понатаму.

Декорама: Во вашиот процес на дизајнирање на македонски кирилични фонтови, кои креативни елементи најмногу ве инспирираат? Дали би можеле да ги споделите размислувањата и изворите на инспирација кои ја водат вашата работа во изработката на нови и иновативни фонтови?

Л.Џ. Околината, книгите со кои сум бил опкружен уште од детството, рачно испишаните оригинални фирми на старите дуќани, артефактите, написите во црквите, на надгробните плочи… типографијата е секаде околу нас и во себе крие интересни елементи за инспирација. Типичен пример за тоа е мојот фонт „Аманет“ кој е инспириран од напис на ѕид на црква во околината на Прилеп.

Декорама: Вашите фонтови, како што се „Рацин“ и „Илинден 903“, собраа признанија за нивната елеганција и оригиналност. Можете ли да споделите сознанија за вашите тековни проекти и какви било претстојни потфати кои продолжуваат да ги поместуваат границите на македонскиот кириличен дизајн?

Л.Џ. Не можам да кажам дека моите фонтови ги поместуваат границите на македонскиот кириличен дизајн, кирилицата на овие простори постоела од дамнина, јас низ мојата работа се трудам да ја промовирам и да ја вклопам во современите типографски дигитални технологии каде што таа и природно припаѓа. Горд сум и задоволен бидејќи сметам дека колку-толку успевам во тоа да створам и оставам богато типографско наследство кое ќе биде достоен репрезент на македонската кирилица во светски рамки. До сега имам дизајнирано околу 640 оригинални македонски кирилични фонтови, мојот начин на работа е таков што истовремено работам на повеќе фонтови, на тој начин ја избегнувам монотонијата која знае често да се појави во оваа работа.

Декорама: Вашата последна творба, фонтот „Блаже“, и неговата Везилка, напишана со него,” е претставена како отпечаток од прст, што го симболизира македонскиот идентитет. Како го гледате овој фонт во контекстот на промовирање на македонската култура и идентитет на светската дизајнерска сцена?

Л.Џ. Фонтот „Блаже“ е дел од еден проект на кој работам веќе неколку години, негова цел е „оживување“ на ракописите на значајни македонски историски личности, не само од областа на културата. Мислам дека фонтот ќе најде свое место на македонската типографска културна сцена повеќе отколку надвор од Македонија. Неговите нишки извираат од македонската душа, од зурлите што диво пискаат во „Тешкото“, од рацете кои со векови ја везат македонската бескрајна приказна која живее создавајќи „прости и строги македонски песни“. Фонтот „Блаже“ не го создадов со цел тој да го освои светот туку со цел да ја разбуди во нас, македонците, „заспаната“ македонска душа.

Декорама: Имате изработено оригинални кирилични фонтови за „Светот на Биби“? Кажете ни нешто повеќе за соработката.

Л.Џ. Соработката беше навистина извонредна, многу специфична, затоа што требаше да дизајнирам фонтови кои чисто и јасно визуелно ќе ги претстават буквите за да бидат читливи и разбирливи освен на поголемите, и на дечињата од најмала возраст. Судејќи според она што го добивам како повратна информација сме успеале во таа мисија, Биби и нејзините другарчиња ја освоија Македонија и сега се на добар пат да го освојат и светот. Мило ми е што сум дел од оваа приказна, што би рекле Биби и Боби: – Јупи, јупи ЈЕЕЕЕ!

Декорама: Покрај вашиот ангажман во областа на типографијата, активни сте и во областа на графичкиот дизајн. Можете ли да споделите повеќе информации и нешто за вашиот пристап кон графичкиот дизајн?

Л.Џ. Соработувам со американска компанија веќе 8 години наназад, таа ги пласира моите дизајни на светскиот пазар. Се работи за дизајн на етикети за алкохолни пијалоци, со задоволство можам да кажам дека до сега сум автор на дизајнот за околу 500 етикети за повеќе од 40 различни земји во светот.

Декорама: Ласко Џуровски со најдобро решение за банкнотите од 200 и од 2.000 денари?

Л.Џ. Дизајнот на банкнотите од 200 и 2000 денари е посебна приказна која заслужува многу повеќе простор и време. Би спомнал само дека во 2016 година банкнотата од 2000 денари беше номинирана меѓу 20 најдобро дизајнирани банкноти во светот од страна на швајцарското здружение International Bank Note Society, што секако ми причинува голема чест и задоволство.

Декорама: Гледајќи напред, какви аспирации имате за иднината на македонската кирилица? Како гледате дека нејзината улога се развива и кои чекори може да се преземат за да се обезбеди нејзиното наследство и континуирана релевантност?

Л.Џ. Македонската кирилица ќе си го добие заслуженото место како дел од светското културно наследство, сигурен сум во тоа затоа што со мојата работа сум вклучен во тој процес кој е незапирлив. Остава траги во времето што го живееме и создава основа за иднината. Би завршил со сеќавање на зборовите од дедо ми Наце, кој знаеше понекогаш да ми рече: – Ние, фала му на Бога, сѐ што ни треба си имаме. Некои пробуваат да нѐ убедат дека ништо немаме, ама џабе им е, нашето семе никнува и кај што не ќе го посееш.